კავკასიურ ენათა სინამდვილე დიდიხანია იპყრობდა და იპყრობს ენათმეცნიერ-მკვლევართა ყურადღებას. დაინტერესება გახლდათ თეორიული და პრაქტიკული. თეორიული თვალსაზრისით ინტერესი არ შეიძლება ითქვას, ერთგვარი ყოფილიყო. ზოგი მკვლევარი კავკასიურ ენებში ეძებდა მათ მიერ არაიშვიათად საეჭვოდ ამოშიფრულ ენათა გასაღებსა და ადგილს (ფრ. ჰომელი, ფ. ბორკი და სხვ.), ზოგს კიდევ სურდა გამოენახა კავკასიური ენების ადგილი ე.წ. ოჯახთა შორის (რ. ერკერტი, ფრ. მიულერი, ა. ტრომბეტი და სხვ.). ორსავე შემთხვევაში შეუძლებელი იყო ამ ენათა ღრმა შესწავლა, რადგანაც ცალმხრივ მიდგომას ზერელედ მოპოვებული ენობრივი ფაქტები სრულებით აკმაყოფილებდა, მაგრამ იყვნენ სახელმოხვეჭილნი ენათმკვლევარნი (ჰ. შუხარდტი, ნ. მარი), რომელნიც საკითხებს მონოგრაფიულად ამოშავებდნენ. თეორიულ დაინტერესებაზე უფრო პრაქტიკულმა საჭიროებამ _ თავის დროზე რუსიფიკატორული პოლიტიკის განხორციელებამ _ დიდად შეუწყო ხელი კავკასიურ ენათა აღწერითს შესწავლას და ისეთი დიდმპყრობელი, როგორიც პ. უსლარი იყო, პირველ რიგში ჩააყენა ა. შიფნერთან და ა. დირთან. გულისხმიერი დამოკიდებულება კავკასიურ ენებთან მათი თავისებურებით აიხსნება. 1. იშვიათია, რომ ასეთ მცირე ტერიტორიაზე მრავალი ენა-დიალექტი თვალსაჩინოდ იყოს განსხვავებული ერთმანეთისაგან და ჭირდეს მათი ნათესაობის დადგენა. დაღესტანში დღესაც არის სოფელი, რომლის მცხოვრებთა რაოდენობა ათას სულს არ აღემატება და მეტყველებს მეზობელთათვის სრულიად გაუგებარ ენაზე. სხვა სისტემის ენათა გავლენითა და ურთიერთზემოქმედებით იმდენად ნარევი სახე აქვთ კავკასიურ ენებს, რომ გავლენილისა და გამვლენელის საფუძვლიანი შესწავლის გარეშე ძნელი ხდება მათი გრამატიკულ-ლექსიკურ უდაბნოში გზის გაგნება.
/შესავალი სიტყვა 5.8. 1935, საღ. 8 ს./
იხ. მეტი
